GS. VS. Châu Văn Minh, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam nhận Huân chương Bắc Đẩu Bội tinh của Pháp

Dấu ấn hợp tác từ nền tảng của tình hữu nghị giữa Viện Hàn lâm KHCNVN và các đối tác Pháp

Quá trình hợp tác về khoa học được bắt đầu từ thập niên 70 của thế kỷ 20, trong đó có khai thác chức năng của hệ thống các Viện nghiên cứu do Pháp xây dựng tại Việt Nam, đơn cử như Viện Hải dương học. Năm 1983, Chính phủ Pháp cho phép Trung tâm Nghiên cứu Khoa học Quốc gia (CNRS) ký kết văn kiện hợp tác với Viện Khoa học Việt Nam. Đây là văn kiện mang tính lịch sử về quan hệ hợp tác khoa học giữa hai nước. Thành công này cũng tạo đà cho nhiều đối tác từ Cộng hòa Pháp xây dựng và phát triển hàng loạt chương trình hợp tác sâu rộng với Việt Nam. Ban đầu, việc trao đổi học thuật tập trung vào các ngành khoa học cơ bản, thông qua các lớp học chuyên đề Việt - Pháp, các se-mi-nar khoa học, với giảng viên là những chuyên gia hàng đầu đến từ Cộng hòa Pháp; thông qua các nhóm nghiên cứu chung do các nhà khoa học Pháp dẫn dắt, để đào tạo và gây dựng tiềm năng cho đội ngũ cán bộ khoa học của Việt Nam.

Là đơn vị nghiên cứu về khoa học và phát triển công nghệ hàng đầu ở nước ta, Viện Hàn lâm Khoa học Công nghệ đã được Chính phủ giao nhiệm vụ mở rộng các hướng nghiên cứu về công nghệ ứng dụng. Sau khi GS. VS. Châu Văn Minh được bổ nhiệm vị trí lãnh đạo Viện Hàn lâm, quá trình hợp tác với Pháp lại có thêm những bước tiến mới, bắt kịp tốc độ phát triển kinh tế xã hội. Chủ tịch Viện Châu Văn Minh đã triển khai hàng loạt hoạt động trao đổi, đàm phán, và ký mới nhiều thỏa thuận hợp tác với các đối tác Pháp.

Hình thức hợp tác giữa hai bên ngày càng đa dạng, từ đề án trao đổi các nhà khoa học, chương trình hợp tác quốc tế, đến việc xây dựng các phòng thí nghiệm liên kết quốc tế, và gây dựng các nhóm nghiên cứu quốc tế. Những nội dung hợp tác chân tình, hiệu quả đã góp phần giải quyết một số vấn đề bức xúc ở nước ta, như tài nguyên, môi trường... Nhiều lĩnh vực hợp tác mới với trình độ công nghệ cao đã phát triển mạnh mẽ, đầy hứa hẹn, như nghiên cứu vật liệu na-no thân thiện với môi trường, vật liệu thông minh dùng trong y học; công nghệ chế tạo vắc-xin thế hệ mới, đặc biệt là phát triển công nghệ tách chiết các loại thuốc phòng và chữa bệnh từ nguồn dược liệu quý của Việt Nam...

Cùng với thời gian, mối quan hệ hợp tác giữa Viện Hàn lâm KHCNVN với các đối tác Pháp ngày càng phát triển, trên nền tảng của tình hữu nghị vững bền giữa hai đất nước. Với chương trình Khoa học vũ trụ - lĩnh vực khoa học công nghệ cao bậc nhất hiện nay, Chính phủ Việt Nam cũng giao cho Viện Hàn lâm KHCNVN chủ trì, phối hợp với Tập đoàn Airbus thực hiện dự án ODA do Chính phủ Pháp hỗ trợ. Đó là VNREDSat-1, Dự án Vệ tinh quan sát trái đất đầu tiên của Việt Nam. Ngày 07/5/2013, sự kiện vệ tinh VNREDSat-1 phóng thành công lên quỹ đạo bằng tên lửa đẩy VEGA được đánh giá là sự kiện khoa học công nghệ tiêu biểu của Việt Nam. Vệ tinh VNRE Sat-1 giúp Việt Nam nói chung và Viện Hàn lâm KHCNVN nói riêng chủ động thu ảnh viễn thám, phục vụ công tác giám sát tài nguyên thiên nhiên, môi trường, thiên tai, cùng một số nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. 

Trên cơ sở dữ liệu vệ tinh VNREDSat-1, Viện Hàn lâm KHCNVN đã tham gia Dự án Đài thiên văn quan sát trái đất, do Cơ quan Hàng không Vũ trụ Pháp CNES chủ trì, cùng với nhiều Cơ quan Hàng không Vũ trụ lớn trên thế giới như NASA, JAXA… nhằm chia sẻ dữ liệu vệ tinh, góp phần hạn chế ảnh hưởng của biến đổi khí hậu. Đề xuất của Việt Nam về dữ liệu khu vực đồng bằng sông Cửu Long đã được lựa chọn để triển khai tại khu vực Đông Nam Á.

Trong suốt quá trình hợp tác với các đối tác Pháp, công tác đào tạo luôn được chú trọng, giúp đội ngũ cán bộ khoa học của ta nâng cao năng lực chuyên môn, từng bước làm chủ công nghệ một cách vững vàng. Hàng trăm trí thức trẻ của Viện Hàn lâm từng được đào tạo bài bản và tu nghiệp tại các Viện Nghiên cứu của CNRS, IRD, cùng các trường Đại học hàng đầu nước Pháp. Nhiều cán bộ đã bộc lộ sự trưởng thành rõ rệt, và được giao đảm trách vai trò lãnh đạo các đơn vị thuộc Viện Hàn lâm KHCNVN.

Được sự quan tâm hỗ trợ của hai Chính phủ và Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam, cùng sự nỗ lực định hướng và gây dựng của Viện Hàn lâm KHCNVN, năm 2009, Trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hà Nội (USTH, hay còn gọi là trường Đại học Việt-Pháp) đã được thành lập. Đến nay, USTH đã trở thành một trong những trường đại học hàng đầu ở Việt Nam trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học.