Phát hiện hai loài Ve – rầy mới cho khoa học thuộc họ rầy gân lưới ngọn cánh (Tropiduchidae) trong bộ côn trùng Cánh nửa Hemiptera

Trong nghiên cứu về nhóm côn trùng họ Tropiduchidae, PGS.TS. Phạm Hồng Thái và các đồng nghiệp thuộc Viện Nghiên cứu Khoa học miền Trung, Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam - Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã phát hiện và mô tả hai loài mới, ghi nhận mới một loài thuộc giống Connelicita, một giống côn trùng trong bộ Hemiptera (côn trùng cánh nửa). Phát hiện này đã làm phong phú tính đa dạng sinh học của hệ sinh thái Việt Nam, cung cấp thông tin quan trọng cho các nghiên cứu bảo tồn và theo dõi sự biến đổi môi trường.

Hai loài được phát hiện là Connelicita bachmaensis và Connelicita phongdienensis, đặt theo tên Vườn Quốc gia Bạch Mã và Trung tâm Bảo tồn tài nguyên thiên nhiên Việt Nam và cứu hộ động thực vật tại Phong Điền - Bảo tàng Thiên nhiên Việt Nam, nơi loài này được ghi nhận. Loài Connelicita haiphongensis, lần đầu phát hiện ở đảo Cát Bà, Hải Phòng, nay đã xuất hiện tại Vườn Quốc gia Bạch Mã. Cả hai loài đều sinh sống trong các khu rừng thường xanh cận nhiệt đới. Đặc biệt, loài C. bachmaensis tập trung chủ yếu ở vùng rừng Bạch Mã và Khu Bảo tồn Thiên nhiên Bà Nà - Núi Chúa, ở độ cao từ 150 - 600 mét. Các khu vực này đều nằm ở giao điểm giữa hệ sinh thái rừng mưa đồng bằng phía Bắc và rừng mưa nhiệt đới phía Nam Việt Nam, tạo nên môi trường sống phong phú và đa dạng cho các loài côn trùng. Riêng loài C. haiphongensis, mặc dù ban đầu chỉ ghi nhận trên đảo Cát Bà, hiện đã được tìm thấy trên cả đất liền ở các khu rừng thường xanh thuộc hệ sinh thái Đông Dương, chủ yếu ở những vùng có độ cao thấp.

Đặc điểm hình thái

Loài Connelicita bachmaensis có kích thước trung bình, chiều dài cơ thể khoảng 12.56 mm đối với con đực và 13.60 mm đối với con cái. Đầu của loài này hẹp hơn phần ngực, phần đỉnh dài hơn mắt, tạo cho chúng hình dáng thuôn dài và đặc trưng. Phần đỉnh đầu màu nâu và có thêm một đường giữa màu vàng nhạt, các đường viền cạnh uốn cong nhẹ nhàng. Đôi mắt có hình cầu, hơi lồi ra hai bên và được bao phủ bởi các đốm màu nâu tạo nên vẻ ngoài sắc nét và thu hút. Cánh trước trong suốt kèm một đốm màu nâu ở giữa giúp loài này dễ dàng ngụy trang trên lá cây. Các cánh sau có màu hơi trong suốt, phần gân đen nhạt và đỉnh hơi cong tròn, hỗ trợ tốt cho việc bay lượn trong không gian rừng rậm.

Loài Connelicita bachmaensis

Loài Connelicita haiphongensis sở hữu những đặc điểm hình thái độc đáo so với các loài khác cùng chi và có thể phân biệt nhờ cấu trúc đặc trưng của bộ phận sinh dục đực.

Loài Connelicita phongdienensis

Các cá thể của loài này có phần đầu và thân màu nâu nhạt với các đốm đen nhỏ, nhưng màu sắc đậm hơn ở một số điểm nổi bật như phần đỉnh đầu và các đốm ở cạnh mắt. Cánh trước có cấu trúc theo hệ thống gân cánh (venation) phức tạp với các mạch máu chạy song song và phân nhánh tại các điểm xác định, tạo nên mẫu hoa văn dễ nhận thấy dưới ánh sáng. Loài Connelicita haiphongensis đã được phát hiện ở nhiều khu bảo tồn và vườn quốc gia khác nhau trên đất liền miền Bắc Việt Nam, giúp mở rộng phân bố từ đảo đến các tỉnh lân cận như Vĩnh Phúc, Hòa Bình và Ninh Bình.

Loài Connelicita haiphongensis

Giá trị khoa học và bảo tồn

Công trình nghiên cứu không chỉ bổ sung hai loài thuộc giống Connelicita vào hệ động vật Việt Nam, nâng tổng số loài trong nước lên bốn, mà còn mở rộng phạm vi phân bố của chi này về phía nam. Tuy nhiên, giữa các khu vực này vẫn còn khoảng cách lớn hơn 500 km chưa có ghi nhận mới về loài Connelicita ở nửa phía bắc miền Trung Việt Nam, mở ra khả năng phát hiện thêm nhiều loài mới trong tương lai. Mặc dù có thể dễ dàng phân biệt các loài mới qua đặc điểm sinh dục, nhưng hình thái bên ngoài của chúng lại rất tương đồng. Vì vậy, không nên chỉ dựa vào hình ảnh đơn thuần để xác định loài. Các nhà khoa học khuyến nghị tránh việc xác định côn trùng ở cấp độ loài, trừ khi có những bức ảnh chất lượng tốt về bộ phận sinh dục của mẫu vật.

Việc phát hiện và mô tả hai loài mới giúp nâng cao hiểu biết về hệ động vật nhiệt đới Đông Nam Á, góp phần quan trọng vào nghiên cứu bảo tồn sinh thái. Thông tin chi tiết về đặc điểm hình thái và môi trường sống của các loài này sẽ hỗ trợ các nhà khoa học trong việc xây dựng chiến lược bảo tồn hiệu quả, đặc biệt khi môi trường sống của chúng đang bị đe dọa bởi nạn khai thác và biến đổi khí hậu. Sự đa dạng của họ Tropiduchidae ở Việt Nam cũng có thể cung cấp thông tin hữu ích cho việc theo dõi biến đổi của môi trường sống tự nhiên.

Kết quả của nghiên cứu đã được đăng trên tạp chí: ZooKeys.
Link bài báo: https://zoobank.org/ A9064FB1-EEE6-4FA3-BABD5517DBD77F8.
DOI: https://doi. org/10.3897/zookeys.1186.113701.

Cung cấp tin: https://vast.gov.vn